خورشید وحرکت آن از زبان قرآن کریم

واژه ی شمس 33 بار درقرآن کریم به کار رفته است . 32 بار به معنای جرم آسمانی و1 بار به معنای گرما وحرارت به کاررفته است .

راغب اصفهانی[1]درمفردات زیر عنوان شمس می گوید :

الشمسُ یُقالُ للقُرصة وللضوء المنتشِر عنها وتُجمَع علی شُموسٍ ... . وشَمَسَ یومُنا وأشمَسَ صار ذاشمسٍ وشَمَسَ فلانٌ شِماساً إذا نَدَّ ولم یستقرَّ تشبیهاً بالشمس في عدم استقرارها .

برگردان : خورشید به جِرم گرد و( هم ) نور پراکنده از آن گفته می شود و به شموس جمع بسته می شود ... . و روز ما شمسَ شد یا أشمس شد ( یعنی ) دارای روشنایی شد . و فلان شخص شمس / شماس شد وقتی است که جابه جا شود وقرار نداشته باشد به منظور تشبیه آن به خورشید در قرار نداشتن وحرکت وجابه جایی .   

در 8 آیه از آیات بالا به صراحت آمده است که خورشیدحرکت می کند . وآن آیه ها عبارتند از :

1- « ... وسَخَّرَ الشمسَ والقمرَ کلٌّ یَجري لأجلٍ مُسمَّیً ... » رعد ( 13 ) : 2

برگردان : وآفتاب وماه راکه هریک تا زمانی معیّن درحرکتند ، رام کرد .

2- « وسَخَّرَ لکم الشمسَ والقمرَ دائبَینِ ... » ابراهیم ( 14 ) : 33

برگردان : وآفتاب وماه راکه همواره درحرکتند ، رام شماکرد .

3- « ... ولو شاءَ لَجعلَه ساکناً ثمّ جعلنا الشمس علیه دلیلاً . » فرقان ( 25 ) : 45

برگردان : اگر می خواست در یک جا ساکنش[2] می گرداند . آنگاه آفتاب را برآن دلیل گردانیدیم .

4- « ... وسَخَّرَ الشمسَ والقمرَ کلٌّ یَجري إلی أجلٍ مُسمَّیً ... » لقمان ( 31 ) : 29

برگردان : وآفتاب وماه راکه هریک تا زمانی معیّن درحرکتند ، رام کرد .  

5- « ... وسَخَّرَ الشمسَ والقمرَ کلٌّ یَجري لأجلٍ مُسمَّیً ... » فاطر ( 35 ) : 13

          برگردان : وآفتاب وماه راکه هریک تا زمانی معیّن درحرکتند ، رام کرد .

6- « والشمس تَجري لمُستقرّ لها ذلک تقدیر العزیز العلیم ... » یس ( 36 ) : 38

برگردان : وآفتاب به سوی قرارگاه خویش روان است . این فرمان خدای پیروزمند و داناست .

7- « لا الشمس ینبغي لها أن تُدرکَ القمر ولا اللیل سابق النهار ... » یس ( 36 ) : 40

برگردان : آفتاب را نسزد که به ماه برسد وشب را نسزد که برروز پیشی بگیرد .

8- « وسَخَّرَ الشمسَ والقمرَ کلٌّ یَجري لأجلٍ مُسمَّیً ... » زُمَر ( 39 ) : 5

برگردان : وآفتاب وماه راکه هریک تا زمانی معیّن درحرکتند ، رام کرد .

---

[1]- تاریخ تولدش پیدا نیست اما وفاتش را 504 هـ گفته اند .

[2]- مراداز ضمیر ـه در لجعله واژه ی « ظِلّ » یعنی سایه می باشد که دردو آیه ی پیش از این آیه یادآوری شده است . 

تجزیه وترکیب شماره ( 21 )

أظَلومُ إنّ مُصابَکم رجلاً            أهدَی السلامَ تحیّةً ظُلمُ   ( حارث بن خالد )

أ : حرف استفهام ، غیر عامل ، مبنيّ علی الفتح .

ظلوم : اسم ، مفرد ، مؤنّث حقیقيّ ومعنويّ ، مشتقّ[1] ( اسم مبالغة من مصدر ظلم ) معرّف بالعلمیّة ، صحیح الآخر ، ممنوع من الصرف . / منادی مفرد علم مبنيّ[2] علی الضمّ ببناء عرضيّ و منصوب محلّا علی أنّه مفعول به .       

إنّ : حرف من الأحرف المشبّهة بالفعل ، عامل نصب ، مبنيّ علی الفتح .  

مصاب : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد مصدر میميّ ( من مصدر إصابة ) معرّف بالإضافة[3] ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / اسم إنّ ومنصوب والجملة اسمیّة .

کم : اسم ، غیر متصرّف ، ضمیر متّصل للنصب أو للجرّ ، للمخاطبین ، معرفة ، مبنيّ علی السکون . / مضاف إلیه و مجرور محلّا وفي المعنی فاعل لشبه الفعل « مصاب » ومرفوع محلّا .    

رجلا : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد غیر ، نکرة مُخصّصة ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مفعول به لشبه الفعل « مصاب » و منصوب .

أهدی : فعل ماض ، للغائب ، مزید ثلاثيّ بزیادة حرف واحد من باب إفعال ، معتلّ وناقص ( إعلاله بالقلب )[4] ، متعدّ ، مبنيّ للمعلوم ، مبنيّ علی الفتح المقدّر . /  فعل وفاعله الضمیر المستتر فیه جوازاً تقدیره « هو » والجملة فعلیّة و وصفیّة و منصوبة محلّا بالتبعیّة من الموصوف « رجلا » ورابطها ضمیر « هو » المستتر في « أهدی » .

السلام : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد مصدر[5] ( أو اسم مصدر من مصدر تسلیم ) ، معرّف بأل ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مفعول به ومنصوب .

تحیّة : اسم ، مفرد ، مؤنّث مجازيّ [6]، جامد مصدر من باب تفعیل ، نکرة  ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مفعول به و منصوب . ( أو مفعول مطلق تأکیديّ لفعل « أهدی » من باب « قعدتُ جلوساً » )         

ظلم : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد مصدر ، نکرة ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / خبر إنّ مفردومرفوع  وقد حُذِف تنوینه للضرورة الشعریّة .

---

[1] - الاشتقاق مسألة لغویّة لا معنویّة ویتّصل بنوع الکلمة والصرف لا بالاستعمال  .   

[2]- الکلمات المعربة التي تأتي في الجملة مبنیّة ببناء عرضيّ لا نتعرّضها في التحلیل بأنّها معربة أو مبنیّة ، بل نذکرها في الإعراب أنّها : مبنيّة ببناء عرضيّ  

[3]- الإضافة هنا لفظیّة من إضافة المصدر إلی معموله . موضوع التعریف والتنکیر یتّصل بالإضافة المعنویّة لا اللفظیةّ ؛ في الإضافة اللفظیّة یُبحَث موضوع العامل والمعمول ؛ والإضافة اللفظیّة علی أيّ حال نکرة  

[4]- حرف العلّة لا یُقلَب إلّا إذا کان ساکناً ، ولکنّه فعلاً نقول : إعلاله بالقلب  

[5]- أو غیر مصدر ؛ لأنّ المصادر المجرّدة تارة تُستعمَل جامداً غیر مصدرو جامداً مصدراً تارة أخری  

[6]- « تحیّة » لیست مؤنّثا لفظیّآ ، لأنّ اللفظیّ وُضِع للکلمة التي لفظها مؤنّث فقط کـ : حمزة ، معاویة ، طلحة و ...

تجزیه وترکیب شماره ( 20 )

أمُنجزٌ أنتمو وعداً وثقتُ به             أم اقتفیتم جمیعاً نهجَ عُرقوب

أ : حرف استفهام ، غیر عامل ، مبنيّ علی الفتح .

منجز ، اسم ، مفرد ، مذکّر ، مشتقّ ( اسم فاعل من مصدر إنجاز ) ، نکرة ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مبتدأ ومرفوع والجملة اسمیّة ( مسوّغه بالابتداء اقترانه بالاستفهام ) .

أنتم : اسم ، غیر متصرّف ، ضمیر منفصل للرفع ، للمخاطبین ، معرفة ، مبنيّ علی السکون في الأصل ( ومبنيّ علی الضمّ لوجود الواو الزائدة وإتیانها جائژ ) . / فاعل ومرفوع محلّا لشبه الفعل « منجز» وقد سدّ مسدّ الخبر .

وعدا: اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد مصدر ، نکرة مخصّصة ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مفعول به لشبه لشبه الفعل « منجز» و منصوب .

وثقتُ : فعل ماض ، للمتکلم وحده ، مجرّد ثلاثيّ ، معتلّ ومثال ، لازم ، مبنيّ للمعلوم ، مبنيّ علی السکون . / فعل وفاعله ضمیر التاء البارز والجملة فعلیّة و وصفیّة ومنصوب محلّا بالتبعیّة من الموصوف « وعدا » ورابطه ضمیر الهاء في « به » .

بـ : حرف ، عامل جرّ ، مبنيّ علی الکسر .

ـه : اسم ، غیر متصرّف ، ضمیر  متّصل للنصب أو للجرّ ، للغائب ، معرفة ، مبنيّ علی الکسر العارضيّ لوقوعه بعد الکسر . / مجرور بحرف الجرّ محلّا و « به » جارّ ومجرور متعلّقهما فعل « وثقت » .

أم : حرف عطف ، غیر عامل ، مبنيّ علی السکون .

اقتفیتم : فعل ماض ، للمخاطبین ، مزید ثلاثيّ بحرفین من باب افتعال  ، معتلّ و ناقص ( إعلاله بالقلب ) متعدّ ، مبنيّ للمعلوم ، مبنيّ علی السکون . / فعل وفاعله الضمیر البارز « تم » والجملة فعلیّة و معطوفة علی المعطوف علیه « أمنجز أنتم وعدا » .

جمیعاً : اسم ، من الأسماء الملازمة للإضافة ، مفرد ، مذکّر ، مشتقّ ( صفة مشبّهة من مصدر جمع ) ، نکرة ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / حال مفردة و منصوب وصاحب الحال ضمیر « تم » والتنوین عوض عن المضاف إلیه المحذوف تقدیره « جمیعکم » .

نهج : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد مصدر ، معرفة ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مفعول به و منصوب .

عرقوب : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد غیر مصدر ، معرفة ( علم ) ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مضاف إلیه و مجرور .

اقتفیتم : إن حاسبناه لازماً یکون « نهج » مفعولا فیه أو منصوبا بنزع الخافض .

عرقوب : هو رجلٌ یُضرَبُ به المثلُ في الکذب والخُلف بالوعد فیقال : أخلفُ من عُرقُبٍ ومواعید عرقوب .  

  

 

 

درباره ایران

درتصاویر حكاكی شده بر سنگهای تخت جمشید هیچكس عصبانی نیست. هیچكس سوار بر اسب نیست. هیچكس را در حال تعظیم نمیبینید. هیچكس سر افكنده و شكست خورده نیست .هیچ قومی بر قوم دیگر برتر نیست و هیچ تصویر خشنی در آن وجود ندارد . از افتخارهاي ایرانیان این است كه هیچگاه برده داری در ایران مرسوم نبوده است در بین صدها پیكره تراشیده شده بر سنگهای تخت جمشید حتی یك تصویر برهنه و عریان وجود ندارد.
یک تمدن بزرگ تا از درون منهدم نشده از بیرون مغلوب نمیشود.بنابر این استحکام یا تزلزل یک تمدن را باید در درون ساختار آن جامعه جستجو کرد نه در دسیسه های خارجی

تجزیه وترکیب شماره ( ۱۹ )

بلیغٌ إذا یشکو إلی غیرها الهوی           وإنْ هو لاقاها فغیرُ بلیغٍ

بلیغ : اسم ، مفرد ، مذکّر ، مشتقّ ، ( صفة مشبّهة من مصدر بلاغة ) ، نکرة ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / خبر مفرد لمبتدأ محذوف تقدیره « هو بلیغ » والجملة اسمیّة .

إذا : اسم شرط ، غیر متصرف ، من الأسماء الملازمة للإضافة إلی الجملة الفعلیّة ، نکرة ، مبنيّ علی السکون . / مفعول فیه أو ظرف للزمان ومنصوب محلّا ومتعلّقه جواب الشرط .

یشکو : فعل مضارع ، للغائب ، مجرّد ثلاثيّ معتلّ و ناقص ( إعلاله بالإسکان ) متعدّ ، مبنيّ للمعلوم ، معرب . / فعل مرفوع تقدیرا بضمّة مقدّرة وفاعله الضمیر المستتر فیه جوازا تقدیره « هو » والجملة فعلیّة وشرطیّة ومضاف إلیه ومجرور محلّا وجواب الشرط محذوف جوازاً یُفسّره المذکور تقدیره « هو بلیغ » .

إلی : حرف ، عامل جرّ ، مبنيّ علی السکون .

غیر : اسم ، غیر متصرّف ، من الأسماء الملازمة للإضافة إلی المفرد ، نکرة مع إضافته لأنّه من الأسماء المتوغّلة في الإبهام ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . /  مجرور بحرف الجرّ والجار والمجرور متعلّقهما فعل « یشکو » .

ـها : اسم ، غیر متصرّف ، ضمیر متّصل للنصب أو للجرّ ، للغائبة ، معرفة ، مبنيّ علی السکون . / مضاف إلیه ومجرور محلّا .

الهوی : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد ، مصدر ، معرّف بأل ، معرب ، مقصور ، منصرف . /  مفعول به و منصوب تقدیرا بفتحة مقدّرة .

و : حرف عطف ، غیرعامل ، مبنيّ علی الفتح .

إنْ : حرف شرط ، عامل جزم للفعلین ، مبنيّ علی السکون .

هو : اسم ، غیر متصرّف ، ضمیر منفصل للرفع ، للغائب ، معرفة ، مبنيّ علی الفتح . / فاعل لفعل محذوف یفسّره المذکور وتقدیره « لاقاه » والضمیر المستتر تَبدَّل بضمیر بارز بعدحذفه ، والجملة فعلیّة وشرطیّة ومجزوم محلّا .

لاقی : فعل ماض ، للغائب ، مزید ثلاثيّ بحرف واحد من باب مفاعلة ، معتلّ و ناقص ( إعلاله بالقلب ) متعدّ ، مبنيّ للمعلوم ، مبنيّ علی الفتح المقدّر . / فعل و فاعله الضمیر المستتر فیه جوازا تقدیره « هو » والجملة الفعلیّة تفسیریّة لا محلّ لها من الإعراب .  

ـها : اسم ، غیر متصرّف ، ضمیر متّصل للنصب أو للجرّ ، للغائبة ، معرفة ، مبنيّ علی السکون . / مفعول به و منصوب محلّا .

فـ : حرف جواب الشرط ، غیر عامل ، مبنيّ علی الفتح واقتران الجملة به واجب لأنّ الجواب جملة اسمیّة .

غیر : اسم ، غیر متصرّف ، من الأسماء الملازمة للإضافة إلی المفرد ، نکرة مع إضافته لأنّه من الأسماء المتوغّلة في الإبهام والإضافة لفظیّة ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / خبر مفرد لمبتدأ محذوف جوازاً تقدیره « فهو غیر بلیغ »  والجملة اسمیّة وجواب الشرط ومجزوم محلّا .

بلیغ : مکرّر . / مضاف إلیه ومجرور .