چند مثال کاربردی برای اجرای ترکیب :

 

1 – یُبشّرالله المؤمنَ برحمته .

                                         ( عربی 1 ، عمومی ، درس نهم ، ص 103 ) 

 

یبشّر : فعل مضارع مرفوع ؛ چون ادوات ناصبه و جازمه همراهش به کار نرفته است .

الله : فاعل و مرفوع .

المؤمن : مفعول به و منصوب .

رحمة : مجرور به حرف جرّ ، و ( برحمة ) جارّ و مجرور.

ـه : مضاف إلیه و مجرورمحلّا .

                                                                        

2 – من طلب العلی سهر اللیالي .

                                              ( عربی 2 غیر علوم انسانی ، درس هفتم ، ص 89 )

 

من : مبتدا و مرفوع محلّا .

طلب : فعل شرط و مجزوم محلّا .

العلی : مفعول به و منصوب تقدیرا .

سهر : جواب شرط و مجزوم محلّا .

اللیالي :  مفعول به و منصوب ظاهرا .

جمله ی ( طلب العلی سهر اللیالي ) خبر مبتدا و مرفوع محلّا .

 

3 – واترک الحرص تعش في راحة .

                                                    ( عربی 3 غیر علوم انسانی ، درس ششم ، ص 86 )

 

و : ـــــــ

اترک : فعل و فاعل آن ضمیر مستتِر " أنت " جمله فعلیّه .

الحرص : مفعول به و منصوب .

تعش : فعل و فاعل آن ضمیر مستتر " أنت " جمله فعلیّه ، فعل مضارع مجزوم (و علامت آن سکون ) 

         مجزوم است چون در پاسخ به فعل طلبی ( اترک ) به  کار رفته است .

في : ــــــــ

راحة : مجرور به حرف جرّ ، و ( في راحة ) جارّ و مجرور .

 

4 – عسی العاملُ أن یتمتّعَ بمکانة رفیعة .

                                                     ( عربی 2 علوم انسانی ، درس سیزدهم ، ص 155 )

 

عسی : از افعال مقاربه و اسم آن ( العامل ) و جمله اسمیّه .

العامل : اسم " عسی " و مرفوع .

أن : ــــــــ

یتمتّع : فعل و فاعل آن ضمیر مستتر " هو " جمله فعلیّه منصوب محلّا خبر عسی ؛ مضارع منصوب بـ " أن " .

بـ : ـــــــ

مکانة : مجرور به حرف جرّ ، و " بمکانة " جارّ ومجرور .

رفیعة : صفة و منصوب به تبعیّت از موصوف ( مکانة ) .

 

5 – ما أجمل الدین و الدنیا إذا اجتَمعا .

                                                 (عربی 3 علوم انسانی ، درس سیزدهم ، ص 156 )

 

ما : مبتدا و مرفوع محلّا ( مای تعجّبیّه ) .

أجمل : فعل و فاعل آن ضمیر مستتر" هو " ، جمله ی فعلیّه خبر مرفوع محلّا .

الدین : مفعول به و منصوب ( متعجَّب منه )

و : ــــــ

الدنیا : معطوف ومنصوب به إعراب تقدیریّ .

إذا : ظرف منصوب محلّا ( یا : مفعول فیه )

اجتمعا : فعل و فاعل آن ضمیر بارز " الف " ، جمله ی فعلیّه و مضاف إلیه و مجرور محلّا .

 

 

6 – « وعد الله المؤمنین و المؤمنات جنّات تجري من تحتها الأنهار »

                                                                         ( عربی چهارم ، درس اوّل ، ص 7 )

 

وعد : فعل و فاعل آن " الله " جمله فعلیّه .

الله : فاعل و مرفوع .

المؤمنین : مفعول به اوّل و منصوب به " یاء "چون جمع مذکّر سالم است .

و : ــــــــ

المؤمنات : معطوف و منصوب به " کسره " چون جمع مؤنّث سالم است .

جنات : مفعول به دوم و منصوب به " تنوین جرّ " چون جمع مؤنّث سالم است .

تجري : فعل وفاعل آن " الأنهار " جمله ی فعلیّه صفت و منصوب محلّا به تبعیّت از موصوف ( جنّات ) ؛ مضارع مرفوع به اعراب تقدیری .

من : ـــــــ

تحت : مجرور به حرف جرّ ، و " من تحت " جارّ و مجرور ( حال است برای الأنهار ) 

ها : مضاف الیه و مجرور محلّا .

الأنهار : فاعل ( برای : تجری ) ومرفوع .


7 – إنّ کثیرا من الناس معتقدون أنّ هناک أشخاصا مُنحُوا قدرة علی قلب التراب ذهبا بعصاً سحریّة . 

                                                                               ( ص 9 ، عربی چهارم )

 

إنّ :  از حروف مشبّهة بالفعل ( ناسخة ) ، عامل نصب ، مبنيّ بر فتح . / ــــــــــــ .

کثیرا : اسم ، مفرد ، مذکّر ، مشتقّ ( صفة مشبّهة از مصدر کَثرة ) ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / اسم " إنّ " و منصوب ،

         جمله اسمیّه و ابتدائیّه .

 من : حرف جرّ ، عامل ، مبنيّ بر فتح ( برای بر طرف کردن التقای ساکنین ) ./ ـــــــــــ .

الناس : اسم ، مفرد ( یا : اسم جمع ) ، مذکّر ، جامد غیر مصدريّ ، معرفه بـ أل ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مجرور به حرف جرّ –

         و " من الناس " جارّ ومجرور .

معتقدون : اسم ، مفرد ، مذکّر ، مشتقّ ( اسم فاعل از مصدر " اعتقاد "  ) ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / خبر " إنّ " و مرفوع –

             به " واو " ، چون جمع مذکّر سالم است ( علامت اعراب فرعي )

أنّ : از حروف مشبّهة بالفعل ( ناسخة ) ، عامل نصب ، مبنيّ بر فتح . / ــــــــــــ .

هناک : اسم ، غیر متصرّف ، معرفه ، مبنيّ بر فتح . / خبر مقدّم " إنّ " و مرفوع محلّا .

أشخاصا : اسم ، جمع تکسیر مفرد آن " شخص " ، مذکّر ، جامد غیر مصدريّ ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / اسم مؤخّر " أنّ " –

            و منصوب .

منحوا : فعل ماضي ، للغائبین ، مجرّد ثلاثيّ ، صحیح و سالم ، متعدّي ، مبنيّ للمجهول ، مبنيّ برضمّ . / فعل و نائب فاعل آن ضمیر بارز" واو " –

          جمله فعلیّه و جمله ی وصفیّه ومنصوب محلّا به تبعیّت از موصوف ( أشخاصا ) .

قدرة : اسم ، مفرد ، مؤنّث ، جامد مصدريّ ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . /  مفعول به دوم و منصوب .( مفعول به اول ، همان - 

        ضمیر بارز " واو " است که پس از مجهول شدن فعل ، نائب فاعل آن گشته است . )

علی : حرف جرّ ، عامل ، مبنيّ برسکون ./ ـــــــــــ . 

قلب :  اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد مصدريّ ، معرفه ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . /  مجرور به حرف جرّ و " علی قلب " جارّ ومجرور .

التراب : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد غیر مصدريّ ، معرفه بـ أل ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مضاف إلیه و مجرور ( مجرور لفظا و - 

           منصوب محلّا ؛ چون مفعول به اول شبه فعل " قلب " می باشد ؛ و مصدر قلب از فعل " قَلَبَ " و دو مفعولی است . )    

ذهباً : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد غیر مصدريّ ، معرفه بـ أل ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . /  مفعول به دوم " قلب " و منصوب .

بـ : حرف جرّ ، عامل ، مبنيّ برکسر ./ ـــــــــــ .

عصاً : اسم ، مفرد ، مؤنّث ، جامد غیر مصدريّ ، نکره ، معرب ، مقصور ، منصرف . / مجرور به حرف جرّ و مجرور تقدیرا و " بعصا "-

         جارّ و مجرو ر .

سحریّة : اسم ، مفرد ، مؤنّث ، جامد غیر مصدريّ ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / صفت و مجرور به تبعیّت از موصوف ( عصا ) .  

 

 – لا تکن رطبا فتعصرَ و لا یابسا فتکسرَ .

                                                              ( ص 42  ، عربی چهارم )

 

لا : حرف نهي ، عامل جزم ، مبنيّ بر سکون . / ـــــــ .

تکن : فعل مضارع ، للمخاطب ، مجرّد ثلاثيّ ، معتلّ و أجوف ( در آن اعلال به حذف صورت گرفته است ) ، معرب . / از افعال ناقصه و-

         اسم آن ضمیرمستتر " أنت " جمله اسمیّه و ابتدائیّه .

رطبا : اسم ، مفرد ، مذکّر ، مشتقّ ( صفة مشبّهة از مصدر " رطب " ) ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / خبر " تکن " و منصوب .

فـ : حرف ( فاء سببیِه ) ، عامل نصب ، مبنيّ بر فتح . / ــــــــــ .

تعصر : فعل مضارع ، للمخاطب ، مجرّد ثلاثيّ ، صحیح و سالم ، متعدّي ، مبنيّ للمجهول ، معرب . / فعل و نائب فاعل آن ضمیرمستتر " أنت "-

          جمله ی فعلیّه و جواب طلب ؛ مضارع منصوب ( عامل نصب فاء سببیّ ) .

و : حرف عطف ، غیر عامل ، مبنيّ بر فتح .

لا : حرف نهي ، عامل جزم ، مبنيّ بر سکون . / ـــــــ .

یابسا : اسم ، مفرد ، مذکّر ، مشتقّ ( اسم فاعل از مصدر " یُبس " ) ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / خبر " تکن " محذوف و –

         این حذف به قرینه ی لفظی صورت گرفته است . و جمله ی " لا تکن " یابسا ، عطف است به جمله ی : لا تکن رطبا ، وعطف از نوع جمله به جمله می باشد .

فـ : حرف ( فاء سببیِه ) ، عامل نصب ، مبنيّ بر فتح . / ــــــــــ .

تکسر :  فعل مضارع ، للمخاطب ، مجرّد ثلاثيّ ، صحیح و سالم ، متعدّي ، مبنيّ للمجهول ، معرب . / فعل و نائب فاعل آن ضمیرمستتر " أنت "-

          جمله ی فعلیّه و جواب طلب ؛ مضارع منصوب ( عامل نصب فاء سببیّ ) .

 

9 – و أسوأ الناس تدبیرا لعاقبة     من أنفق المال في ما لیس ینفعه .

                                                                              ( ص 81 ، عربی چهارم  )

 

و : حرف عطف ، غیر عامل ، مبنيّ بر فتح . / ـــــــــ .

أسوأ : اسم ، مفرد ، مذکّر ، مشتقّ ( اسم تفضیل از مصدر " سوء " ) ، معرفه ، معرب ، صحیح الآخر ،غیر منصرف . / مبتدا و مرفوع .

الناس : اسم ، مفرد ( یا : اسم جمع ) ، مذکّر ، جامد غیر مصدريّ ، معرفه بـ أل ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مضاف الیه و مجرور.

تدبیرا :  اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد مصدريّ از باب تفعیل ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / تمییز ( نسبت ) و منصوب .

لـ : حرف جرّ ، عامل ، مبنيّ برکسر ./ ـــــــــــ .

عاقبة : اسم ، مفرد ، مؤنّث ، جامد مصدريّ ( گرچه بر وزن فاعل است )  ، نکره ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . /  مجرور به حرف جر ، و " لعاقبة " جارّ و مجرور .

من : اسم ، موصول عامّ ، معرفه ، مبنيّ بر سکون . / خبر و مرفوع محلّا .

أنفق : فعل ماضی ، للغائب ، مزید ثلاثيّ از باب إفعال با یک حرف زائد ، صحیح و سالم ، متعدّي ، مبني للمعلوم ، مبنيّ بر فتح . / فعل وفاعل آن

         ضمیرمستتر" هو " ( و مرجع ضمیر ، من است ) جمله ی فعلیّه و صله ی موصول و اعرابی ندارد .

المال : اسم ، مفرد ، مذکّر ، جامد غیر مصدريّ ، معرفه بـ أل ، معرب ، صحیح الآخر ، منصرف . / مفعول به و منصوب . 

في : حرف جرّ ، عامل ، مبنيّ برسکون ./ ـــــــــــ . 

ما : اسم ، موصول عامّ ، معرفه ، مبنيّ بر سکون . / مجرور به حرف جرّومجرور محلّا ، و" في ما " جارّو مجرور .

لیس : فعل ماضی ، جامد ، للغائب ، مجرّد ثلاثيّ ، معتلّ و أجوف ( بدون اعلال ) ، مبنيّ بر فتح . / از افعال ناقصه و اسم آن ضمیر مستتر " هو "         ( ومرجع ضمیر ، ما می باشد )  و جمله ، صله ی موصول و محلّی از اعراب ندارد .

ینفع :  فعل مضارع ، للغائب ، مجرّد ثلاثيّ ، صحیح و سالم ، متعدّي ، مبنيّ للمعلوم ، معرب . / فعل و فاعل آن ضمیرمستتر " هو " جمله ی فعلیّه         و خبر " لیس " و منصوب محلّا ؛ مضارع مرفوع – به خاطر این که عوامل نصب و جزم همراهش نیامده است .

ـه  اسم ، ضمیر متّصل برای حالت نصب یا جرّ ، للغائب ، معرفه ، مبنيّ بر ضمّ . / مفعول به و منصوب محلّا .